قەڵای (والی) لە شار ئیلام
قەڵای والی کەفێدە شار ئیلام لە کەرت پشتکوو، خوەرهەڵات کوردستان.
پشتکوو کە شار ئیلام بویەسە ناوەندی، شوین و میلکان میژووی کورد فەیلیە.
قەڵای والی لە ساڵ ١٩٠٥ وە فەرمان والی غوڵام رەزا خان فەیلی دروس کریا، کە دویاترین دەسەڵاتدار ئیمارەت لوڕستان فەیلی بوی، کە هەرلە کەرت پشتکوو و پیشکوو لەناوی بویە، ک (ئیلام) و (خوڕەم ئاباد) ئیسە وەیەکەو گردیادەو، کە وەناو (لوڕستان بویچگ) ناودیار بوی، ئیجا ئیمارەتەگە بویچگەو بوی، تا تەنیا لەبان پشتکوو مەن، و ئیلام بویە پایتەختی.
غوڵام رەزا خان فەیلی فەرمان دادە والی ئیمارەتی لوڕستان کە ئاوای سرو بکەێدە گەڕەکیگ لە شار ئیلام وەناو (حسێن ئاباد) و قەڵایگ لەبان بەرزییگ دروس بکەێد تا بوود شوین تاوسانی.
بەرزی حەوش قەڵاگە رەسێدە ناوەین ٣.٤ تا ٤ مەتر، و غوڵام رەزا خان فەیلی لەبان سەنگەیل قەڵاگە ئەو ئەنجامەیلە کە وەدەس هاوردیە نویساس، کە وتیە: فەرمان دروسکردن قەڵای حسێن ئاباد فەیلی لە ئاوای سەرو دامە، قەڵای حەمام و باخچەیل، وە ئەندازیاری حاجی دەرویش عەلی کرماشانی، و سەنگ سازی رەزا قولی.
رەزا قولی سەنگساز کورد ناودیاریگ بوی لەناو شار کرماشان، کە خوەی رەزا قولی کوڕ حەیدەر کرماشانیە، کە وەگەرد سەرەتای حکومڕانی والی رەزا قولی رەسیە ئیلام تا وەرد ئەندازیار ناودیار کورد حاجی دەرویش عەلی کرماشانی بەشداری لە بیناکردن قەڵاگە بکەێد.
دویای تەواوکردن قەڵاگە، والی غوڵام رەزا خان فەیلی، وە دەسپاکی و رەوشت غوڵام رەزا خان فەیلی ناسێ، و دانادەی بان پاسەوانی و مقیەتیکردن ژن و مناڵەیلی لە گشت جەنگەیلی، و نازناو خان وەپی پیشکەش کرد، نا بویە رەزا قولی خان.
رەزا قولی خان لە گشت جەنگەیل غوڵام رەزا خان فەیلی والی لورستان ژنەیل والی وە پڕتاڵ و دڵنگ جیاوازیگ لەناو هووزەیل ئیلام شاردیادەو.
و وەگەرد گەردین رەزا قولی خان لەناو ئێڵەیل ئیلام و پشتکوو، کەسیگ لەناو هووز غیاس وەناو (باقر) ناسێ، و کردەی زاوای خوەی، و دی لە شار ئیلام داکاسیا.
لە ساڵ ١٩٢٨، ئیمارەت لوڕستان وەدەس شاه ئیران رەزا شاه پەهلەوی رمیا، کە هیزەیل ئیران ئیمارەتی لوڕستان داگیر کردن، و غوڵام خان فەیلی پەنا وە شار بەغداد برد.
دویای رمیان ئیمارەت لوڕستان، رەزا قولی خان لە شار ئیلام مەنەو، و لەڕخ وەسێدارەدانی وەدەس هیزەیل داگیرکەر ئیرانی خوەی شاردەو، تا ساڵ ١٩٥٢ کە لە تەمەن ٨٠ ساڵە لە شار ئیلام مرد، و لە شار کرماشان نریا خاک، و دوو دویەت لە شار ئیلام دیرێد، (فیردەوس و رەبابە).
وەی دویاییڵ، قەڵای والی بویە موزەخانەی کەلتوور و کەلەپوور کوردیە لە پارێزگای ئیلام و کەرت پشتکوو.
